شرکت ایستا بنای راسخ با سابقه مکفی در طراحی مجتمع های گاوداری صنعتی و گاومیش داری، همواره سعی نموده تا نیازهای کارفرمایان گرامی را با توجه به جدیدترین و بروزترین منابع و استانداردهای جهانی طراحی و اجرا نماید. از آنجا که ضعف دانش بومی در خصوص طراحی فنی و مبتنی بر اصول نوین نگهداری دام ، موجب افزایش خسارات و هزینه های احداث، توسعه و بهسازی مجتمع های گاوداری می گردد، این مجموعه تلاش دارد تا با سلسله آموزش های عمومی در این خصوص، نسبت به افزایش دانش فنی قدمی بردارد.
طراحی مجتمع های گاوداری
– بخش اول : اصول اولیه طراحی ( قسمت دوم )
بخش اول : اصول اولیه طراحی
۸-۱ ) صدمات و جراحات حیوانات :
در سکونتگاه های با کف نرم و سست، سه نوع صدمات شایع است که عبارت است از : صدمات و جراحات چشمی، آسیب دیدگی پا یا پنجه و آسیب دیدگی پوست. به طور کلی آسیب های پستان ناشی از اشکال در طراحی فضای کافی محل نگهداری گاوهاست که حیوانات نمی توانند در فضای محصور یا باکس هایی که به وسیله پارتیشن ها از هم جدا شده اند، دراز بکشند.
کف سالن های نگهداری باید به گونه ای طراحی شوند تا از جراحات پا و پنجه گاو جلوگیری کند و باعث ساییدگی کافی برای جلوگیری از رشد بیش از حد سم حیوان شود. بسیار مهم است که سم و پنجه پای گاوها به صورت مرتب مورد بازرسی قرار گیرد و در صورت لزوم نسبت به تراشیدن سم حیوان اقدام کنند. حمام پای دام یکی از عوامل موثر در درمان و ضدعفونی کردن پاهای گاوهاست.
سایر جراحات سطحی عمدتا ناشی از عوامل تهاجمی بین حیوانات است که غالبا ناشی از فرار حیوان تسلیم شده در فضای کوچکی است که طراحی، نصب یا نگهداری آن نامناسب باشد. بنابراین تاکید بر ابعاد کافی کلیه مناطق، ضروری است. همچنین رفتار پرخاشگرانه حیوانات به کیفیت سیستم مدیریتی به ویژه رژیم غذایی، صلاحیت و رفتار شخص نگهدارنده گاو بستگی دارد. سوزاندن شاخ ها ( در صورتی که قانونی باشد ) پرخاشگری حیوانات را کاهش و کنترل می نماید و به جلوگیری از صدمات حیوانات کمک می کند. سوزاندن شاخ گوساله ها در بدو تولد، خطرات احتمالی برای دامداران را در هنگام دست زدن به حیوانات در سنین بالا، کاهش می دهد. اگر به دلایل قانونی، شاخ گاوها سوزانده نشود، برای جلوگیری از جراحات احتمالی، استفاده از تجهیزات سازگار کننده نظیر نرده های تغذیه و افزایش فضای عناصر خاصی از محوطه مانند معابر، گذرگاه ها و … ضروری می باشد.
۹-۱ ) بهداشت :
از آنجا که هدف گاوداری های لبنی، تولید شیر جهت مصارف انسانی است، گاوها باید تمیز باشند. خاک روی بدن و پاهای گاوها می تواند به شیر سرایت کرده و گل های کثیف منجر به شیوع ورم پستان شود. پستان تنها عضو گاو نیست که باید تمیز نگه داشته شود. گاوها نیاز خود به تمیز نگه داشته شدن را با تیمار کردن خود نشان می دهند. در شرایط نامناسب نظافت، موی بدن مرطوب و کثیف حیوان، قسمت اعظمی از خصوصیات عایق و محافظتی خود را از دست می دهد.
تمیز کردن گاوهای کثیف به ویژه قبل از شیردوشی بسیار پرخطر بوده و ممکن است اثری نداشته باشد؛ لذا باید تلاش شود که گاوها بیش از حد کثیف نشوند. مهمترین عامل در تمیز نگه داشتن دام، نظافت محل دراز کشیدن حیوان است که می توان با طراحی صحیح، استفاده کافی از مواد مناسب برای بستر گاو و مدیریت منظم نظافت سطح استراحت آن، به این مهم دست یافت. پیشنهاد می شود ابعاد حداقل و حداکثر باکس ها و آغل ها و مواد پرکننده بستر گاو مشخص شود به عنوان مثال برای باکس های خیلی عریض می توان از خاک سولفات دارم نرم استفاده کرد.
اگر حیوانات کثیف باشند، ناراحت کننده خواهد بود و رشد انگل های خارجی روی پوست آنها افزایش می یابد. در سکونتگاه های باز، گاوها باید به برس های نظافتی دسترسی داشته باشند و در سکونتگاه های بسته نظافت دستی ضروری است. مناطق پیاده روی نیز باید به صورت مرتب تمیز و خشک نگهداری شوند زیرا هرگونه گرد و غباری که روی پای حیوانات جمع شوند، در قسمت استراحت و دراز کشیدن حیوان قرار می گیرد. علاوه بر آن، به هنگام نشستن گاو، ممکن است پاهای عقبی گاو با پستان در تماس باشند که آلودگی پاها احتمال ابتلا به ورم پستان را افزایش می دهد. مناطق پیاده روی خیس و کثیف باعث کاهش دوام سم گاو شده که این امر حیوان را مستعد بیماری های پا می کند.
۱۰-۱ ) رفتارهای غریزی گاو :
امروزه زندگی مشترک گروه های بزرگ گاو در حدود ۲۰۰ راس در یک مرکز نگهداری، غیر معمول نیست. در چنین گروه های بزرگی ممکن است برای سهولت مدیریت، زیرگروه هایی تشکیل شود. اندازه گروه ها به عوامل مدیریتی نظیر نظارت گله، شیردوشی و تغذیه بستگی دارد. چگونگی تشکیل گروه های کوچکتر در یک گله معمولا توسط دامداران بر اساس عواملی نظیر بازدهی بالا و پایین شیر، گاوهای خشک، گاوهای زاینده اول، جایگزین ها، رژیم غذایی، تاریخ زایمان، سن گاوها، وضعیت سلامتی، تعداد سلول های جسمی ( ورم پستان ) یا سایر بیماری های عفونی انجام می شود.
در بسیاری از واحدهای لبنی مدرن، گاوها بیشتر ایام سال در داخل مساکن نگهداری می شوند. لذا هرچند سیستم نگهداری از آنان تامین شده است، بسیار مهم است که اطمینان حاصل شود نیازهای غریزی و رفتاری مانند استراحت کردن، دراز کشیدن، تغذیه، نوشیدن و شیردوشی به درستی برای آنان برآورده شود.
الف ) استراحت کردن :
در سیستم نگهداری گاوها به روش سنتی ( زمین سست و مرتع )، گاوها معمولا ۱۰ الی ۱۴ ساعت در روز طی ۱۰ الی ۱۵ دوره زمانی استراحت می کنند. رفتار استراحت کردن به عوامل مختلفی از جمله زمان و دفعات تغذیه، زمان شیردوشی و سیستم مدیریتی بستگی دارد.
زمان استراحت به صورت کلی به زمان دراز کشیدن بدون خواب، زمان دراز کشیدن با خواب و آرامش کامل عضلات تقسیم می شود. گاو در حالت استراحت باید بتواند سر خود را به راحتی برای آرامش شانه و شل کردن گردن دراز کند. شکل زیر انواع حالت گاو در زمان استراحت را نشان می دهد. طراحی مجتمع های گاوداری را از ایستا بنای راسخ بخواهید.
برای جلوگیری از آشفتگی و اطمینان از فرصت مناسب استراحت، بایست تعداد باکس ها و فضای کافی آن برای هر گاو در دسترس باشد. فضای کافی برای استراحت همه گاوها از ایجاد رقابت برای به دست آوردن محل استراحت جلوگیری کرده و همچنین امکان قرارگیری گاوهایی که با هم گروه های دوستی تشکیل داده اند را در کنار هم فراهم می نماید. گاوها ترجیح می دهند روی مواد نرم دراز بکشند لذا مناطق استراحت باید به اندازه کافی نرم باشند تا استراحت با کیفیت خوبی انجام شود.
در سیستم باکس، باکس ها عنصر بسیار مهمی از سکونتگاه گاوهاست که روی نظافت، راحتی و سلامت آنها تاثیر مثبت یا منفی می گذارد. باکس ها باید به گونه ای طراحی شوند که گاو به راحتی در آن بایستد، دراز بکشد و یا از حالت ایستاده به خوابیده و بالعکس تغییر وضعیت بدهد. همچنین باید محل استراحت آنها به اندازه کافی راحت باشد تا گاوها را تشویق کند که به عنوان محل استراحت و خوابیدن خود برای بیشترین زمان ممکن ( ۱۰ الی ۱۴ ساعت در روز ) انتخاب کنند. نگهداری از باکس ها برای جلوگیری از کثیف شدن گاوها و ورم پستان، نیاز به توجه ویژه ای دارد. استفاده از مواد مناسب جهت پر کردن بستر استراحت گاو و تمیز نگه داشتن سطح درازکش حیوان و همچنین جلوگیری از عواملی که ممکن است در صورت تهاجمی بودن سطوح، روی پوست دام اثرات زیان باری بگذارد، حائز اهمیت است.
در سیستم شیردهی داوطلبانه (AMS) گاوها مطابق با ریتم طبیعی خود شیر می دهند و نتیجه این که بسته به زمانی که هر گاو تصمیم به رفتن برای شیردوشی، تغذیه و یا نوشیدن را دارد، دوره های استراحت متفاوت است.
در سیستم نگهداری گاوها به صورت آغل، حرکات و رفتارهای طبیعی گاو محدود است. از آنجا که بسیاری از فعالیت های رفتاری باید در همان فضای محدود اتفاق بیفتد، آغل هر گاو باید به گونه ای باشد تا با خواسته های مختلف آن، سازگاری داشته باشد؛ هرچند چندین نمونه از موارد متناقض وجود دارد. به عنوان مثال گاوها دوست دارند روی زمین نرم دراز بکشند اما ترجیح می دهند روی زمین محکم بایستند، یا ارتفاع غرفه باید به اندازه ای کوتاه باشد تا از ایستادن گاو در محل دراز کشیدن جلوگیری کند اما نه آنقدر کوتاه که باعث اختلال در رفتار دراز کشیدن و استراحت آن شود. هرگونه مهار سر باید اجازه دهد گاوها به راحتی بلند شوند، بچرخند و دسترسی به آب و غذا داشته باشند و به راحتی استراحت کنند.
ب ) دراز کشیدن و برخاستن :
رفتار دراز کشیدن از زمانی شروع می شود که حیوان زمین را بو می کشد و به آرامی در جستجوی مکان مناسب برای دراز کشیدن، حرکت می کند. وقتی گاو مکان مناسبی را پیدا کرد، سر خود را از یک طرف به طرف دیگر حرکت می دهد تا مکان را بررسی نماید؛ سپس پاهای جلوی خود را خم کرده، زانو می زند و سرانجام پاهای عقب را با احتیاط در زیر بدن خود جمع می کند و روی آن دراز می کشد. رفتار دراز کشیدن به فضای کافی احتیاج دارد تا بتواند آن را به روش عادی و غریزی خود انجام دهد. سر و بدن یک گاو بالغ ممکن است در طی مراحل دراز کشیدن و برخاستن، ۶۰ الی ۷۰ سانتیمتر رو به جلو حرکت کند تا بتواند تعادل خود را حفظ نماید. اگر حیوان قسمت های عقبی را کمی از قسمت های جانبی حرکت دهد، باعث وضعیت دراز کشیدن مورب می گردد.
هنگامی که گاو بخواهد به صورت غریزی برخیزد، ابتدا به زانو بلند شده و سپس همزمان با حرکت رو به جلوی سر، قسمت عقبی بدن خود را با زانوهای پای جلو بالا می برد. این حرکت یکی از بزرگترین فعالیت های جسمی گاوهاست. رفتار غریزی برخاستن عکس رفتار غریزی دراز کشیدن است. در شکل های زیر نحوه عادی و طبیعی دراز کشیدن و برخاستن گاوها نشان داده شده است.
در شرایط که گاو آزادی عمل دارد، گاوها غالبا در یک حرکت پیوسته، فعالیت دراز کشیدن و برخاستن خود را انجام می دهند. اما هنگامی که در فضای محدودی قرار می گیرند، ممکن است حرکات آنها در اثر کمبود فضا یا کفپوش سخت و لغزنده، محدود و از حالت طبیعی خارج شود در این شرایط ممکن است دراز کشیدن و برخاستن در مراحل مختلف آن قطع شده و یا حرکات رفتاری آن به صورت غیرمعمول انجام شود. فراوانی رفتارهای غیرطبیعی دراز کشیدن و برخاستن با افزایش سن حیوان، افزایش می یابد و هر کدام از رفتارهای دراز کشیدن و برخاستن که به طور طبیعی به ترتیب ۱۵ الی ۲۰ ثانیه و ۵ الی ۶ ثانیه به طول می انجامد، به صورت غیرطبیعی چند دقیقه زمان ببرد. در عین حال خطر این وجود دارد که گاو به خودش آسیب برساند.
نمونه ای از رفتارهای غیر طبیعی دراز کشیدن زمانی است که گاو در حالی که می خواهد با خم کردن زانوهای یک یا هردو پای خود، دراز بکشد با توقف حرکت دوباره بلند شده و روی چهار پا بایستد. همچنین نمونه ای از رفتار غیر طبیعی برخاستن گاو به این صورت است که گاو سعی می کند به جای اینکه روی زانوان خود حرکت کند مانند اسب برخیزد و مستقیم با پاهای جلوی خود بایستد.
سرمایه گذاران بخش پرورش دام، جهت دریافت مشاوره، طراحی و اجرای مجتمع های صنعتی دام می توانند با راه های ارتباطی شرکت ایستا بنای راسخ تماس حاصل نمایند.
ج ) تغذیه :
گاوها بسته به رژیم غذایی خود روزانه ۵ الی ۹ ساعت را صرف غذا خوردن می کنند و هر دوره تغذیه ( ۱۰ الی ۱۵ بار در روز ) تقریبا ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می کشد. بنابراین سیستم غذادهی باید پاسخگوی عدم رقابت، عدم سرخوردگی و پرخاشگری گردد. مهمترین فضاهایی که باید برای رفتار تغذیه ای حیوان طراحی شود شامل فضای اشغال هر حیوان، فضای دسترسی به خوراک، طراحی موانع و زمان دسترسی به خوراک می باشد. موانع قفل کردن سر می تواند از رقابت برای تغذیه جلوگیری کند و همچنین برای بازرسی و معاینه حیوانات نیز مفید باشد. هرگونه محدودیت در تعداد مکان های تغذیه، منجر به تضعیف حیوانات ضعیف تر شده که منجر به تولید شیر کمتر در آنان می گردد.
د ) نوشیدن :
گاوها در روز ۱۳۰ لیتر آب را در طی ۱۰ الی ۱۵ دوره نوشیدن، مصرف می کنند (Castle & Thomas, 1975). مصرف آب به میزان خوراک خشک، میزان شیر و دمای محیط بستگی دارد.
ه ) حرکت :
کف محل اسکان باید شرایط مطمئنی را برای حرکت گاوها بدون ترس از لغزش یا افتادن را مهیا کند. هرگونه لیز خوردن ناشی از برخورد حیوانات می تواند منجر به استرس مزمن در گاوها شود. همچنین خطر لیز خوردن باعث می شود گاوها، حرکت و فعالیت های فیزیکی، نظافتی و فعالیت های روزمره خود را محدود کنند. کف لغزنده یکی از دلایل عمده لنگی در گاوهای لبنی است. مشکلات حرکتی باعث سایش غیرطبیعی سم ها و لنگی پای گاو می شود.
کفهای با اصطکاک مناسب، اعتماد به نفس گاو را در هنگام راه رفتن بهبود می بخشد و باعث ایجاد حرکت و رفتار طبیعی تر گاو می شود.
و ) رفتارهای روزمره :
گاوها به گونه ای رفتار می کنند که در اکثر موقعیت های طبیعی، عکس العمل های منطقی نشان می دهند، اما اگر گاوها با شرایطی روبرو شوند که نتوانند آن را برطرف کنند، ممکن است دچار استرس و فشار گردند. اگر یک گاو در کنار یک گاو پرخاشگر و مسلط قرار گیرد به صورت طبیعی از آن دور می شود، حال اگر فضای موجود به او این اجازه را ندهد، بسیار مضطرب می گردد.
گاوهایی که در آغل نگهداری می شوند به دلیل عدم آزادی رفتار طبیعی، رفتارهای مضطربانه ای مانند بازی کردن زبان، شاخ زدن و لاغر شدن را از خود نشان می دهند. حتی در سکونتگاه های با محیط باز هم در صورت مواجهه شدن حیوان با شرایط استرس زای مختلف و یا شرایط سکونتی که به صورت غیر اصولی طراحی شده، ممکن است این رفتارهای استرسی و کلیشه ای را نشان بدهند.
بدون دیدگاه