مجتمع گاوداری صنعتی – اصول اولیه طراحی ( قسمت اول )

شرکت ایستا بنای راسخ با سابقه مکفی در طراحی مجتمع های گاوداری و گاومیش داری، همواره سعی نموده تا نیازهای کارفرمایان گرامی را با توجه به جدیدترین و بروزترین منابع و استانداردهای جهانی طراحی و اجرا نماید. از آنجا که ضعف دانش بومی در خصوص طراحی فنی و مبتنی بر اصول نوین نگهداری دام ، موجب افزایش خسارات و هزینه های احداث، توسعه و بهسازی مجتمع های گاوداری می گردد، این مجموعه تلاش دارد تا با سلسله آموزش های عمومی در این خصوص، نسبت به افزایش دانش فنی قدمی بردارد.

طراحی مجتمع های گاوداری صنعتی – بخش اول : اصول اولیه طراحی ( قسمت اول )

بخش اول : اصول اولیه طراحی

از اهداف کلی طراحی مجتمع های گاوداری به موارد زیر می توان اشاره کرد :

• ایجاد محیط راحت و سالم برای دام در سنین مختلف
• ایجاد محیط کار مناسب برای پرسنل و کارگران
• ایجاد فضای مناسب برای پرورش گوساله ها و تلیسه ها از بدو تولد تا زایش

گوساله های تازه متولد شده دارای بالاترین پتانسیل تولید شیر و گوشت در سیستم مدیریت نوین می باشند، لذا روش های مراقبتی پرورش آنها بایست متناسب با ارزش نهایی آنها باشد. سیستم مدیریتی باید بتواند محیطی را فراهم آورد تا حیوانات جایگزین سالم به صورت مداوم و سالیانه، تولید شوند.

۱-۱ ) ابعاد دام :

آگاهی از ابعاد اولیه حیوانات و فضای مورد نیاز برای رفتارهای غریزی آنان نظیر دراز کشیدن، راه رفتن و غذا خوردن پایه و اساس طراحی محل نگهداری گاو می باشد. دامداران به ندرت قبل از احداث مجموعه گاوداری ها، اقدام به اندازه گیری حیوان می نمایند؛ لذا در هنگام ساخت ابنیه گاوداری بایست حداقل اندازه های استاندارد مدنظر قرار گیرد. جدول زیر با توجه به ابعاد ارتفاع شانه گاو (H)، طول مورب بدن (L) و عرض سینه (W) ، جهت اهداف طراحی پیشنهاد می گردد.

وزن دام و سن حیوانات معمولا توسط دامداران شناخته شده است و می توان برای قضاوت در مورد نیاز فضای نگهداری دام استفاده شود. هرچند این روش خیلی دقیق نیست زیرا رابطه بین وزن و ابعاد بدن برای نژادهای مختلف و حتی بین حیوانات مختلف از یک نژاد یکسان متفاوت می باشد. جداول زیر دامنه تغییرات را نشان می دهد :

در طراحی محل نگهداری گاوها، طول و مساحت فضای مورد نیاز حیوان تابعی از ابعاد L  و H و W می باشد. روش طراحی بایست به گونه ای باشد تا اطمینان حاصل شود که محل نگهداری دام با اندازه واقعی حیوانی که در آن اسکان داده می شود، همخوانی دارد. در عمل وقتی که ابعاد واقعی وجود نداشته باشد، لازم است طراح نسبت به اندازه گاوهایی که بر اساس آن اقدام به طراحی می کند، با استفاده از جداول راهنما قضاوت نماید.

جهت ساخت گاوداری مقاله راهنمای احداث گاوداری را مطالعه کنید.

۲-۱ ) نیازهای اساسی دام :

بر اساس یافته های Brambell,1965 و با توجه به رفاه دام، حقوق اساسی حیوانات تدوین و برخی از نیازهای اساسی جسمی دام در رابطه با محل نگهداری آنها به رسمیت شناخته شد.

حیوان این حق را دارد که از آزادی کافی در حرکت برخوردار باشد و محل نگهداری آن به او این اجازه را بدهد که از خواب برخیزد، دراز بکشد، به صورت مرتب تیمار کند، راه برود و ادام خور را بکشد و ….

از آن زمان تحقیقات زیادی برای روشن شدن نیازهای رفتاری دام انجام شده است. آثار مرتبط با دستیابی به اهداف رفتاری، برای حیوانات اهمیت ویژه ای دارد. در حال حاضر به صورت کلی، نیازهای اساسی رفاه دام عبارتند از :

1. تامین آب شیرین و مواد مغذی که به راحتی در دسترس دام باشد
2. آزادی کافی برای جابه جایی و ابراز عادت ها و غرایز طبیعی
3. رهایی از ترس و پریشانی
4. تماس اجتماعی با دام ماده
5. رهایی از ناراحتی، درد، آسیب و بیماری
6. نور کافی
7. چرخش و تغییر در محیط جهت جلوگیری از کسالت
8. جلوگیری از مثله کردن و قطع اعضا به صورت غیر ضروری

گاو به شدت دارای مکانیسم استراحت، غذا خوردن، نوشیدن و حرکت در اطراف است. این حیوان همیشه سعی می کند از وضعیت فعلی ( شرایط موجود ) به وضعیت هدف ( شرایط مورد نیاز ) حرکت کند و تنها در صورت رسیدن به هدف، رفتار مناسبی از خود بروز می دهد.

۳-۱ ) عوامل عملکردی :

غریزه حیوان، یک یا چند الگوی رفتاری دارد. مطابق با الگوی رفتاری حیوانات علوفه ای دنباله های عملکردی مناسب، دلیل اصلی عدم توقف رفتار حیوان است.

به عبارت دیگر ایجاد فرصت هایی برای تغذیه دام به تنهایی کافی نبوده و تنها بخشی از کل فرایند نگهداری دام به حساب می آید. تهیه علوفه و خوراندن آن به دام، انگیزه حیوان را تقویت می کند اما الزاما به معنی رفاه و رضایت دام نیست؛ تنها تکمیل کل چرخه منجر به افزایش رضایتمندی دام می گردد.

۴-۱ ) پیش بینی و کنترل پذیری :

قابلیت پیش بینی و کنترل شرایط محیطی باید در همه مباحث مربوط به زیست محیطی دام لحاظ گردد زیرا این عوامل در ارزیابی استرس از اهمیت زیادی برخوردار هستند. پیش بینی پاسخ دام به رفتار خاص باید به طور مداوم و مرتب بررسی شود تا ناامیدی و رقابت در گله به حداقل برسد.

۵-۱ ) زندگی اجتماعی :

گاوها حیوانات اجتماعی هستند که در گروه ها زندگی می کنند. هر حیوان برای نمایش رفتارهای غریزی نیاز به تماس بدنی و بینایی با اعضای گروه دارد. گاوهایی که با یکدیگر آشنا هستند به هم نزدیک می شوند، همدیگر را تیمار می کنند، همدیگر را لیس می زنند، کنار هم زندگی می کنند، دراز می کشند و مدت زیادی را با هم سپری می کنند.

گاوهایی که به زایمان نزدیک می شوند ترجیحا از گله جدا می شوند و در یک فضا یا آغل با بستر خاکی نرم ( نظیر نی، تراشیده چوب، شن و ماسه ) ایزوله می شوند. هنگامی که گاو در یک مسکن جداگانه قرار می گیرد باید به صورت ایده آل تماس بصری با اعضای گله را حفظ کند در غیر اینصورت عوامل استرس نظیر آشفتگی، صدا و نعره های بلند و … رخ داده و به مشکلات زایمان منجر می شود.

برای حیوانات اجتماعی نظیر گاو، روال روزمره غریزی و کاهش رقابت بین حیوانات از اهمیت بالایی برخوردار است و رفتارهای غریزی روزانه دام با توجه به وضعیت مدیریتی که حیوان در آن قرار دارد، متفاوت است. به طور مثال، در یک مرتع، حیوانات رفتار یکسانی در استراحت کردن، نوشیدن و غیره از خود بروز می دهند.

در یک سوله یا فری استایل، رفتار حیوان بیشتر وابسته به زمان شیردوشی و توزیع خوراک است و در یک سالن گاوداری با سیستم شیردوشی داوطلبانه (VMS) که شیردوشی به صورت شبانه روزی پخش می شود، روال فعالیت ها معمولی تر است و هر گاو ریتم خاص خود را دارد.

۶-۱ ) فشار و استرس :

استرس بیش از حد، اثرات منفی روی سیستم ایمنی بدن دام دارد به گونه ای که حیوان را نسبت به بیماری عفونی حساس تر می کند. عدم تحرک کافی نیز می تواند به همان اندازه استرس، مضر باشد. فضای نگهداری کافی می تواند عوامل استرس مزمن ناشی از تماس نزدیک با حیوانات قوی تر گله یا گاوهای نر را کاهش دهد.

شرایط محیطی می تواند استرس ایجاد کند زیرا حیوانات ممکن است در حفظ دمای بدن خود دچار مشکل شوند به ویژه هنگامی که محیط اطراف در دمای بسیار زیاد و یا بسیار پایین باشد.

سرمایه گذاران بخش پرورش دام، جهت دریافت مشاوره، طراحی و اجرای مجتمع های صنعتی دام می توانند با راه های ارتباطی شرکت ایستا بنای راسخ تماس حاصل نمایند.

۷-۱ ) سلامت و عوامل بیماری زا :

در بسیاری موارد نگرانی در مورد مسکن و رفاه دام به سلامت جسمی حیوان و پیامدهای اقتصادی آن مرتبط است. با این حال مسکن تنها یکی از عوامل دخیل در سلامت دام است و عوامل متعددی در این زمینه دخالت دارد. همچنین نگاه چند جانبه گرایانه به مسئله فضای نگهداری دام و جزئیات آن می تواند بر پیشگیری بیماری های دامی تاثیر بگذارد.

در فضاهایی که حیوانات اهلی به صورت متراکم نگهداری می شوند، خطر ابتلا به عفونت زیاد است. آلاینده های غیر عفونی مانند ذرات گرد و غبار و گاز آمونیاک می توانند به مکانیسم دفاع تنفسی حیوان آسیب زده و سطح ایمنی بدن آنها را در برابر عفونت و آلرژی کمتر کند.

در گاوهای شیری، در صورتی که شرایط محیطی نامساعد از جمله تراکم بالای حیوانات، رطوبت زیاد هوا، ذرات معلق و غبار زیاد، دمای بسیار زیاد هوا و … وجود داشته باشد، عوامل بیماری زای تنفسی می تواند خطرناک باشد.

برای جلوگیری از بیماری ها، توصیه می شود تعداد ذرات معلق در هوا را محدود نمود زیرا نابودی کامل آن امکان پذیر نمی باشد. تهویه کافی و تراکم مناسب گله، دو اقدام مهم برای پیشگیری از بیماری های تنفسی است.

برای جلوگیری از شیوع عفونت در گله، توصیه می شود که حیوانات مریض را در اسرع وقت از بقیه جدا کرده و در یک فضا یا آغل مناسب قرنطینه نمایند. زندگی مشترک حیوانات در سنین مختلف و حیواناتی که از مزارع مختلف جمع شده اند، خطر بالایی برای سلامتی دام دارد.

توصیه می شود یک محیط قرنطینه برای حیوانات تازه وارد فراهم شود تا از خطر شیوع احتمالی بیماری کاسته شود. کنترل سلامت میکروبی و مسکن مناسب دو عامل مهم در حفظ سلامتی یک گاوداری لبنی می باشد.

درصد قابل توجهی از بیماری های گاو مربوط به لنگی پا، ورم پستان، اختلالات تولید مثل، اختلالات متابولیک می باشد که در بسیاری گله ها موجب طول عمر کم جانور می شود. تاثیر این مشکلات بر هزینه تولید شیر از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی مناسب و مدیریت خوب مزرعه در به حداقل رساندن این نقصان، کمک به سزایی می نماید.

تنبلی در گاوها مربوط به شرایط نامناسب مسکن، تغذیه، پرورش و مدیریت مزرعه می باشد. اقداماتی نظیر تراشیدن منظم کف ( نظافت و جمع آوری فضولات )، حمام کردن منظم پای حیوانات، و پیرایش پاها و … می تواند شیوع لنگی را کاهش دهد.

ورم پستان ناشی از عوامل میکروبی محیطی است اما شرایط مسکن نامناسب، شرایط عفونی محیطی را افزایش می دهد. ابعاد نادرست باکس و خصوصیات پارتیشن ها و کمبود فضای استراحت با زمین نرم، ممکن است باعث آلودگی محل استراحت گاو شده و در نتیجه تاثیر منفی روی سلامت پستان آن بگذارد.

کیفیت نامناسب هوای محل نگهداری دام به دلیل عدم تهویه مناسب همراه با درجه حرارت محیطی بالا و رطوبت زیاد هوا، شرایط بهینه ای را برای رشد میکروارگانیسم های محیطی فراهم می آورد. علاوه بر این عملکرد دستگاه های شیردوشی و بهداشتی در هنگام شیردوشی نیز از علل احتمالی ورم پستان است.

عملکرد تولید مثل ضعیف دلایل زیادی از جمله تغذیه ناکافی، شناسایی ضعیف برانگیختگی جنسی، بهداشت نامناسب هنگام زایمان و تلقیح مصنوعی و همچنین سطوح کف لغزنده بر روی رفتار جنسی گاو تاثیر می گذارد.

اختلالات متابولیک ممکن است به دلیل عدم تغذیه کافی و مدیریت مناسب تغذیه ایجاد شود و محل نگهداری دام به ندرت منجر به اختلالات متابولیکی می گردد اما برای حیوانات مطیع، ابعاد ناکافی گذرگاه ها و زمان ماندن گاوها در حصار و صف تغذیه، می تواند دفعات اختلالات متابولیکی را افزایش دهد.

طراحی مجتمع های گاوداری صنعتی – بخش اول : اصول اولیه طراحی ( قسمت دوم )

سرمایه گذاران بخش پرورش دام، جهت دریافت مشاوره، طراحی و اجرای مجتمع های صنعتی دام می توانند با راه های ارتباطی شرکت ایستا بنای راسخ تماس حاصل نمایند.